Mae llynnoedd Ystad Ystagbwll o bwysigrwydd Ewropeaidd ar gyfer gwarchod natur, gydag amgylchedd amrywiol sy’n cynnwys coedwig genedlaethol Cymru, twyni, clogwyni calchfaen a thraethau.
Mae Llynnoedd Ystagbwll, a elwir hefyd yn Byllau Lili Bosherston, yn rhan o Ystad Ystagbwll. Mae’r ystad, a leolir ym Mharc Cenedlaethol Arfordir Penfro, oddeutu 2000 acer o faint. Mae’n cynnwys tirweddau amrywiol, megis llynnoedd dŵr croyw artiffisial mawr, coetiroedd, twyni, clogwyni calchfaen a thraethau.
Mae rhan helaeth o’r dirwedd o bwysigrwydd Ewropeaidd ar gyfer gwarchod natur – gwelir hyn yn y dynodiadau, sy’n cynnwys Ardal Cadwraeth Arbennig (ACA), Ardal Gwarchodaeth Arbennig (AGA), Gwarchodfa Natur Genedlaethol a thri Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig (SoDdGA). Hefyd, mae’r llynnoedd yn rhan o’r Warchodfa Natur Genedlaethol a reolir mewn partneriaeth â Cyfoeth Naturiol Cymru ac mae’n rhan o’r Ardal Cadwraeth Arbennig (ACA) yr ystyrir ei bod yn un o’r ardaloedd pwysicaf o’i bath yng Nghymru. Ymhellach, ym mis Ionawr 2024 y coetir hwn oedd y cyntaf i ennill statws coedwig genedlaethol Cymru.
Hefyd, cydnabyddir bod Llynnoedd Ystagbwll yn safle Gradd 1 yng Nghofrestr CADW/ICOMOS o Dirweddau, Parciau a Gerddi o Ddiddordeb Hanesyddol Arbennig yng Nghymru.
Ychydig o leoedd yn y DU sy’n cynnwys cynefinoedd a bywyd gwyllt mor amrywiol mewn ardal gymharol fach ar safle nad oes yn rhaid talu i fynd arno. Oherwydd hyn, gall pobl gael mynediad rhad ac am ddim at amgylchedd lle gallant fwynhau heddwch a thawelwch.
Mae’r Ystad yn denu oddeutu 500,000 o ymwelwyr undydd bob blwyddyn ac mae’n boblogaidd ymhlith cerddwyr a phobl sy’n hoffi ymweld â Bae Barafundle a Broad Haven South. Mae hefyd yn denu amrywiaeth eang o arbenigwyr – o naturiaethwyr a daearegwyr i ddringwyr, pysgotwyr, rhedwyr a syrffwyr.
Gan fod yr ystad yn agos at bentrefi Ystagbwll a Bosherston, mae’n amwynder lleol gwerthfawr a phoblogaidd a ddefnyddir yn ddyddiol.
Cafodd y parciau, y gerddi, y llynnoedd a’r coetiroedd eu datblygu a’u gwella er mwyn creu tirwedd addurnol soffistigedig a hardd ar raddfa enfawr. Ar ei hanterth, byddai Ystad Ystagbwll wedi sefyll ochr yn ochr â rhai o ystadau gorau Prydain, oherwydd roedd ganddi lwybrau, pontydd, coredau a grotos mewn mannau strategol, gyda gwaith plannu gofalus ac arloesol yn ategu’r cwbl.
Dros y ganrif ddiwethaf, mae dyddodion silt yng nghangen ddwyreiniol uchaf y llynnoedd wedi dod yn fwyfwy amlwg yn ystod y degawd diwethaf wrth i’r llyn fynd yn fasach. Mae hyn wedi arwain at golli cynefin dŵr agored a gwelir mwy a mwy o rywogaethau planhigion dŵr yn tyfu yno, fel cleddlys
Mae newid hinsawdd a siltio yn arwain at ostwng lefel y dŵr yn ystod yr haf, ac mae’r gostyngiad dilynol yn lefel yr ocsigen yn y dŵr yn creu amodau perffaith sy’n galluogi cyanobacteria (Alga gwyrddlas) i ffynnu – rhywbeth y gwelwn fwy a mwy ohono bob blwyddyn.
Yn ystod y gaeaf, mae stormydd mwy mynych, sy’n arwain at lefelau dŵr uwch nag arfer, yn cynyddu’r gwaddodion ac yn achosi mwy o lifogydd ar lwybrau mynediad yr ystad.
Dros sawl blwyddyn bellach, mae’r Ymddiriedolaeth Genedlaethol wedi bod yn monitro’r broblem hon ac yn ceisio’i datrys, ond mae’r dystiolaeth a welwn yn ddyddiol yn dangos bod y llynnoedd a’r coetir o’u hamgylch yn cael trafferth i ddelio â newidiadau mor fawr yn yr amgylchedd. Yn ei dro, mae hyn yn effeithio ar fynediad a phrofiad preswylwyr ac ymwelwyr.
Nod y prosiect hwn yw dod o hyd i ateb cynaliadwy a hirdymor ar gyfer Llynnoedd Ystagbwll. Ar hyn o bryd, mae’r prosiect wedi cyrraedd y cam dichonoldeb.
Mae’r prosiect hwn yn cynnig cyfle i weithio gyda’n cymuned leol, gyda’n hymwelwyr a chyda thoreth o arbenigwyr i ddatblygu dull a fydd yn ein galluogi i ddeall Ystagbwll yn well a gwarchod a rheoli’r ystad mewn modd cynaliadwy yn yr hirdymor.
Cymerwch ran yn yr arolwg byr hwn wedi’i hwyluso gan Pobl Tir Môr er mwyn helpu i greu gweledigaeth gyffredin ar gyfer Llynnoedd Stagbwll yn y dyfodol.
Mae eich barn ynghylch yr hyn sy’n gwneud Llynnoedd Stagbwll yn arbennig yn bwysig. Arolwg Prosiect Llynnoedd Stagbwll
Isod, ceir amserlen ddangosol ar gyfer gwaith/gweithgareddau a wneir yn ystod cam dichonoldeb y prosiect hwn.
Ein nod yw gweithio gydag arbenigwyr (oddi mewn ac oddi allan i’r Ymddiriedolaeth Genedlaethol) i ganfod a datblygu atebion rheoli posibl a all ategu’r prosiect.
Ar yr un pryd, bydd trydydd parti allanol yn cael ei benodi i ymgysylltu â’r gymuned a rhanddeiliaid hollbwysig.
O fis Hydref, byddwn yn dechrau adolygu gwybodaeth ac adborth a byddwn yn ystyried opsiynau ac atebion a fydd yn deillio o gyngor gan arbenigwyr a sylwadau gan y gymuned. Bydd hyn yn ein helpu i ddatblygu gweledigaeth ar gyfer llynnoedd Ystagbwll – gweledigaeth a fydd yn cael ei rhannu gyda rhanddeiliaid er mwyn iddynt allu cyfrannu ati.
Bydd y dudalen hon yn cael ei diweddaru’n rheolaidd gyda’r datblygiadau diweddaraf. I gael rhagor o wybodaeth am statws y prosiect, cadwch olwg ar ein tudalennau cyfryngau cymdeithasol a’r dudalen hon.
Ionawr 2025
Pleser yw cael cyhoeddi a chyflwyno ein Swyddog Cymuned a Chyfranogiad newydd, Rebecca Evans. Bu Penfro yn gartref iddi ers yr 20 mlynedd ddiwethaf, ac mae hi wrth ei bodd yn yr awyr agored yn nofio, cerdded, rhedeg a threulio amser yn Ystâd Stagbwll gyda theulu a ffrindiau. “Mae gan Stagbwll le arbennig yn fy nghalon, ac rwy’n edrych ymlaen yn eiddgar at weithio gyda’r gymuned leol ar y prosiect hwn i warchod natur er budd pobl am nifer o flynyddoedd eto.”
Dysgwch sut i gyrraedd Stagbwll, ble i barcio, pethau i’w gweld a’u gwneud a mwy.
