Gwneud rhodd
Mae pawb angen natur, nawr yn fwy nag erioed. Rhowch heddiw ac fe allech helpu pobl a natur i ffynnu yn y lleoedd dan ein gofal.
Hanes Tommy Jones a Bannau Brycheiniog
Darganfyddwch hanes trist Tommy Jones, bachgen bach pump oed a aeth ar goll ym mynyddoedd Bannau Brycheiniog. Ers y 1900au mae’r stori wedi’i phasio o un genhedlaeth i’r llall a chyffwrdd calon llawer o bobl.
Stori drist Tommy Jones
Ar 4 Awst 1900, penderfynodd glöwr o’r Maerdy, Cwm Rhondda Fach, fynd â’i fab pump oed, Tommy, i ymweld â’i famgu a’i dadcu, a oedd yn ffermio gerllaw Aberhonddu. Fe aethon nhw ar y trên gyda’r bwriad o gerdded y 4 milltir (6.4km) olaf i Gwmllwch, y ffermdy yn y dyffryn islaw Pen y Fan.
Taith hir i ymweld â theulu
Erbyn 8pm roedden nhw wedi cyrraedd y Login, lle’r oedd milwyr yn aros tra’n hyfforddi yn y maes tanio ymhellach i fyny’r dyffryn yng Nghwm Gwdi. Roedd y tad a’r mab wedi stopio i ddal eu gwynt pan ddaethant wyneb yn wyneb â thadcu Tommy a’i gefnder William, a oedd yn 13 mlwydd oed.
Gofynnwyd wrth William fynd yn ôl i’r fferm i ddweud wrth ei famgu bod Tommy a’i dad ar eu ffordd. Penderfynodd Tommy fynd gyda’i gefnder a rhedodd i fyny’r cwm gydag ef.
Penderfyniad trist
Pan oedd y ddau fachgen hanner ffordd, dechreuodd Tommy ofidio ac roedd eisiau mynd yn ôl at ei dad yn y Login. Mae’n bosib mai’r tywyllwch oedd wedi codi ofn arno. Felly gwahanodd y 2 fachgen. Aeth William i roi’r neges i’w famgu a dychwelodd i’r Login, ond doedd dim golwg o Tommy.
Ar goll ar y Bannau
Dechreuodd ei dad a thadcu chwilio amdano ar unwaith, a daeth milwyr o’r gwersyll i’w helpu. Rhoddwyd y gorau i chwilio am hanner nos, ac ailddechreuodd yr ymdrechion am 3pm y diwrnod wedyn. Bu pobl yn chwilio am Tommy am wythnosau. Bob dydd, roedd grwpiau o heddweision, milwyr, ffermwyr a gwirfoddolwyr eraill yn chwilio’r ardal â chrib fân, heb unrhyw lwc
Y freuddwyd
Ar ôl darllen am yr holl chwilio, mae’n debyg i’r llecyn lle daethpwyd o hyd i Tommy ymddangos ym mreuddwydion dynes a oedd yn byw ychydig i’r gogledd o Aberhonddu. Cafodd y wraig ambell i ddiwrnod aflonydd cyn perswadio ei gŵr i helpu i chwilio am Tommy.
Ddydd Sul 2 Medi, gwnaethant fenthyg merlen a thrap i deithio’n nes at y Bannau, nad oedden nhw wedi’u dringo erioed o’r blaen.
Er cof amdano
Ni allai neb esbonio sut llwyddodd y bachgen bach 5 oed gyrraedd yr uchelfannau lle cafodd ei gorff ei ddarganfod. Roedd wedi dringo 1,300tr (396m) o adeilad y Login. Cynhaliwyd cwêst i farwolaeth Tommy yn fuan wedyn.
Penderfynwyd ei fod wedi marw o flinder ac oerfel (hypothermia). Rhoddodd yr holl reithwyr yn y cwêst eu ffioedd i gronfa goffa ar ôl clywed sut buodd Tommy farw. Mae’r union fan lle daethpwyd o hyd i gorff Tommy wedi’i farcio ag obelisg carreg ithfaen mawr arysgrifedig, a ariannwyd drwy’r rhoddion coffa.
'This obelisk marks the spot where the body of Tommy Jones aged 5 was found. He lost his way between Cwm Llwch Farm and the Login on the night of August 4, 1900. After an anxious search of 29 days his remains were discovered Sept [2nd]. Erected by voluntary subscriptions. W Powell Price Mayor of Brecon 1901'
- Arysgrifiad ar gofeb Tommy Jones
Tîm Achub Mynydd ar y Bannau
Pasiodd 60 mlynedd a mwy cyn i’r Tîm Achub Mynydd cyntaf gael ei sefydlu ym Mannau Brycheiniog. Mae’n wasanaeth gwirfoddol gwerthfawr sy’n dal i fynd yn yr ardal hyd heddiw.
Ffynhonnell: Crynodeb o daflen Parc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog, ‘Victim of the Beacons’.
Pethau eraill o ddiddordeb i chi
Erthygl
Crwydro Pen y Fan a Chorn Du
Anelwch am yr entrychion wrth i chi ddringo Pen y Fan a Chorn Du, y ddau gopa uchaf yn ne Prydain. Mae ffurf y grib yn un o’r golygfeydd mwyaf adnabyddus yn y DU. Darganfyddwch lwybrau cerdded a golygfeydd gwyllt godidog yng nghrombil anghysbell Bannau Brycheiniog.
Erthygl
Ymweld â Rhaeadr Henrhyd a Choedwig Graig Llech
Darganfyddwch Raeadr Henrhyd a gwyliwch y dŵr yn plymio i geunant coediog Nant Llech. Mae Coedwig Graig Llech yn hafan i fwsogl a chen. Mae’r llecyn gwyrdd naturiol hwn yn boblogaidd gyda gwylwyr adar hefyd oherwydd ei amrywiaeth eang o adar y coed.