Ymweld â'r ardd yng Nghastell y Waun

Hanes yr ardd yng Nghastell y Waun

Mae hanes hir i erddi Castell y Waun, yn dyddio’n ôl i 1653. Esblygodd y gerddi dros y blynyddoedd gyda chyfraniadau gan lawer gan gynnwys yr arddwraig enwog Norah Lindsay yn gynnar yn yr ugeinfed ganrif.

Esgeuluswyd y gerddi yn ystod yr Ail Ryfel Byd nes iddynt gael eu hadfer gan yr Arglwyddes Margaret Myddelton ar ei phen ei hun bron iawn, gan greu’r cynllun plannu lliwgar y mae ein tîm ymroddedig o arddwyr a gwirfoddolwyr yn ei gynnal hyd heddiw.

Pethau i’w gweld yn yr ardd

Y Border Hir

Mae’r border crwm yma â thair ardal dymhorol ac mae’n llawn o lwyni a phlanhigion blodeuog. Plannodd yr Arglwyddes Margaret Myddelton y border ar ôl yr Ail Ryfel Byd fel ffordd o sicrhau lliw ac arogleuon tymhorol gyda chyn lleied o waith cynnal a chadw â phosibl.

Tŷ’r Hebog

Adeiladwyd yn 1854 yn ôl dyluniad gan E.W. Pugin ac roedd tŷ orenwydd o’r 18fed ganrif yn arfer bod ar yr un safle. Yn ystafell haul i gychwyn, ychwanegodd yr Arglwydd Howard de Walden do gwellt, i fod yn gartref i adar ysglyfaethus.

Gardd lwyni

Mae rhododendron diwedd y gwanwyn yn arogli’n rhyfeddol ar ôl cawod ac un o uchafbwyntiau’r haf cynnar yw’r goeden hances gyda’i bractiau gwyn urddasol. Yn ystod yr hydref gallwch weld lliwiau cyfoethog cochlyd trwyddi.

Ha-ha

Yn ystod ei waith ar y parcdir yn y 18fed ganrif, ychwanegodd William Emes sawl ‘ha-ha’ i’r golygfeydd fod yn ddirwystr o’r parcdir agored a’r caeau tu hwnt, gan gadw anifeiliaid y parcdir allan. Ceir golygfeydd gwych o’r ha-ha ar waelod yr ardd.

Gardd Rosod

Roedd y Foneddiges Margaret Myddelton yn hoff iawn o rosod - yn enwedig rhai persawrus. Roedd ei hoff amrywiaethau’n cynnwys y Rhosyn CU (pinc golau), y Rhosyn Euraidd (lliw euraidd, llachar) a Rhosyn Elizabeth of Glamis (pinc lliw eog).
Mae gennym lu o rosod o gwmpas yr ardd, o rosod sy’n tyfu’n dal fel Rhosyn ‘Madame D’Arblau’ sydd â blodau pinc golau, yn debyg i garnasiwn, i’r Rhosyn ‘Blanc Double de Coubert’ - amrywiaeth wen sy’n tyfu mewn llwyni, yn ogystal â’r Rhosyn ‘Dathlu Euraidd’ a’r Rhosyn ‘Dathlu’r Jiwbilî’.

Y Golchdy

Gellir mynd i mewn i’r golchdy hanesyddol tu ôl i Adain y De o’r gerddi. Fe’i hadeiladwyd gyntaf yn 1790 ac fe’i defnyddiwyd hyd at yr Ail Ryfel Byd ac fe’i hadferwyd a’i agor i’r cyhoedd yn 2006.

Coedwig y Parc Difyrrwch

Mae’r ardal ffurfiol yma o goed yn agos iawn at y brif ardd ac mae’n cael ei rhannu gan lwybrau a drefnwyd i gynnig llwybrau cerdded hawdd a heddychlon.

Gardd y gegin

Yn cael ei datblygu tu ôl i’r Cyrtiau Sboncen ger y Fferm, mae gennym berllan fach a chlytiau llysiau gydag amrywiaeth o lysiau yn eu tymor a werthir yn y siop.

Plannu Tymhorol yng Nghastell y Waun

Rydym yn plannu unrhyw beth o lwyni mawr i’r ardd greigiog leiaf yng Nghastell y Waun. Chwiliwch am y planhigion yma trwy’r tymhorau.

Rhododendron

Gyda holl liwiau’r enfys, mae’r mathau mwyaf ‘arboreum’ i'w gweld a llawer o fathau cymysgryw caled.

Asalea

Math gwahanol o rododendron. Mathau collddail sydd gennym yn bennaf gyda blodau’n llawn aroglau yn wyn, oren a phinc a mathau bythwyrdd o Japan yn yr ardd greigiog gyda blodau pinc yn bennaf.

Cennin Pedr o bob math

O’r Narcissus Cyclamineus bychan iawn i’r Narcissus King Alfred â’r blodau mawr. Fe’u gwelwch yn y rhodfa pisgwydd ac ardal y border hir.

Gellesg

Roedd yr Arglwyddes Margaret Myddelton yn hoff iawn o’r gellesg. Mathau glas oedd fwyaf hoff ganddi, sy’n amlwg yn y Border Hir.

Dierama

Mae Blodau Gwialen yr Angel neu Flodyn yr Hudlath yn nodwedd amlwg o’r ardd o fis Gorffennaf i fis Medi. Mae’r clychau’n amrywio o ran maint o binc ysgafn i biws ac yn plygu dros ddail tebyg i laswellt.

Hosta

Mathau niferus, y cyfan â’u dail llydan yn tyfu trwy gydol yr haf. Mae ein pridd graeanog lomaidd yn dueddol o atal gwlithod.

Anemone

Un o sêr yr ardd yn hwyr yn yr haf, sy’n blodeuo am gyfnodau hir yn hwyr yn yr haf ac nid oes angen rhoi offer cynnal i’r rhan fwyaf.