Hanes bywyd y gweision a’r morynion yn Erddig

5.30am

Cychwyn cynnar

Morwyn y gegin gefn yw un o’r rhai cyntaf i godi, ymolchi’n sydyn mewn dŵr oer a gwisgo. Yna i lawr i’r gegin oer i lanhau grât haearn y gegin a thanio’r tân. Cael y dŵr i ferwi yw’r flaenoriaeth, fel ei bod yn gallu mynd â phaned o de i’r wraig cadw tŷ a’r gogyddes, a dŵr poeth iddyn nhw gael ymolchi. 

Wedyn mae angen paratoi brecwast – i’r gweision a morynion eraill yn gyntaf sy’n bwyta yn Ystafell y Gweision a’r Morynion, ac yna’r teulu Yorke a’u gwahoddedigion sy’n cael ei weini yn yr Ystafell Fwyta. 

9am

Gweddi a gwaith y dydd

Mae’r gweision a’r morynion i gyd yn cyfarfod yn y Capel i weddïo dan arweiniad Mr Yorke. 

Am weddill y dydd bydd y gogyddes a’i staff yn paratoi prydau ar gyfer cinio, te prynhawn a pharti min nos, yn ogystal â phrydau’r gweision a’r morynion. 

Gyda llond tŷ o westeion, mae gan y tair morwyn tŷ ddiwrnod prysur hefyd gyda: 

• 12 gwely i’w gwneud 

• 12 can o ddŵr poeth i’w cludo i fyny dau lawr ddwywaith y dydd 

• 12 pot i’w cario i lawr y grisiau 

• 7 ystafell fyw a’r Capel i’w glanhau 

• 7 set o risiau i’w brwsio. 

Rhaid i’r ddwy forwyn olchi dillad hefyd olchi a smwddio: 

• hyd at 50 o gynfasau a chasys gobennydd 

• 50 tywel 

• 7 lliain bwrdd anferth 

• 270 napcyn 

• 28 lliain llestri 

• 35 o ffedogau morynion 

• yr holl grysau, blowsys a dillad isaf ar gyfer y teulu a’r gweision a’r morynion. 

Mae gan weision lifrai lampau olew i’w glanhau a’u llenwi, llestri arian i’w llathru, gwydr i’w olchi a glo a choed i’w cyflenwi i’r holl danau. 

2pm

Eiliad o orffwys

Os bydd yr holl waith wedi ei wneud, efallai y bydd awr neu ddwy yn y prynhawn i’r gweision a’r morynion roi eu traed i fyny.

4pm

Dyletswyddau gyda'r nos

...ond mae’r gwaith yn dechrau eto erbyn 4pm. 

Bydd angen cludo rhagor o ddŵr poeth i ystafelloedd gwely’r teulu a’r gwesteion i ymolchi, yna mae’r gwelyau yn cael eu paratoi at y nos, y llenni’n cael eu cau, y tanau’n cael eu cadw i fynd, y lampau’n cael eu tanio, pryd min nos y gweision a’r morynion yn cael ei fwyta, y bwrdd ciniawa’n cael ei osod ac yna pryd chwe chwrs yn cael ei weini i’r teulu i fyny’r grisiau. 

10pm

O’r diwedd, i’r gwely

Morwyn y gegin gefn yw’r olaf i stopio gweithio, gan fod rhaid iddi orffen yr holl olchi llestri ar ôl y wledd i fyny’r grisiau, cyn y caiff ddringo’r grisiau i’w llofft yn yr atig am tua 10pm. 

Wyddech chi? 

Roedd yn arferol i weision a morynion orfod talu i’w meistr am gael golchi eu dillad personol yn y gwaith. Yn archifau Erddig mae rhestr Harriet Rogers o brisiau am olchi dillad i weision a morynion. 

Dros nos

Larwm lladron yng nghwsg

Nid yw’r gwas lifrai yn cysgu yn ei ystafell wely ei hun. Mae’n cysgu ym Mhantri’r Bwtler, ar wely metel ar draws y drws i’r cwpwrdd llestri arian – larwm lladron yng nghwsg. 

Edrychwch i weld allwch chi ddod o hyd i’w wely pan fyddwch yn ymweld ag ystafelloedd y gweision a’r morynion yn Erddig.