Skip to content

Ymweld â'r ardd yn Llanerchaeron

Edrych trwy ddrws i mewn i'r ardd furiog yn Llanerchaeron, Ceredigion
Edrych mewn i'r ardd furiog yn Llanerchaeron, Ceredigion | © NTI/Paul Harris

Lluniwyd ystad Llanerchaeron yn niwedd y ddeunawfed ganrif gan John Nash. Mae’r ystad yn cynnwys Gardd Furiog a Gerddi Hamdden a chawsant eu mwynhau gan genedlaethau o’r teulu Lewis.

O’r Fila gallwch fwynhau taith gerdded dawel dan ganopi’r ffawydd a’r pinwydd drwy'r ardd bleser, at y llyn lle ceir golygfeydd bugeiliol ar draws yr ystad ehangach.

Ers talwm, roedd yr Ardd Furiog yn fwrlwm o ddiwydiant yn y cyfnod Sioraidd; ond heddiw, mae naws fwy rhamantaidd a breuddwydiol yn perthyn iddi. Hyd y dydd heddiw, caiff amrywiaeth eang o gynnyrch ei dyfu yno – a gallwch brynu rhywfaint ohono i fynd ag ef adref gyda chi.

Yr Ardd Furiog

O fewn y waliau fe welwch ardd gegin gynhyrchiol, coed ffrwythau hynafol, gweddillion technoleg arddwriaethol sy’n cwmpasu oes yr ardd, borderi blodau a gardd berlysiau fendigedig.

Ers talwm, byddai’r waliau deheuol yn cael eu gwresogi gan bydewau tân – gellir gweld olion y rhain o hyd, yn ogystal â dau wely a gâi eu gwresogi gan hypocawstiau (aer poeth a gâi ei gylchredeg mewn gwagle dan y llawr) ac a ddefnyddid i gynhyrchu ffrwythau. Yn yr iard fframiau, fe welwch bydew tân tebyg a ddefnyddid i wresogi’r fframiau oer i dyfu planhigion ifanc ar gyfer yr ardd.

Hydref yn yr ardd

Mae haelioni’r hydref a’r cynhaeaf yn glir drwy’r ardd yn Llanerchaeron. Y berllan a’r ffrwythau yn llawn cynnyrch; y ffa dringo, yr India corn a’r corbwmpenni ar eu gorau. 

Mae’r gwlâu blodau gosod yn parhau i flodeuo, y pys pêr a lafant y môr yn cael eu defnyddio yn y gosodiadau blodau yn y fila neu eu sychu a’u storio. Mewn rhannau eraill o’r ardd ry’ ni’n casglu’r hadau ac yn mwynhau gweld y coed o’n cwmpas yn eu môr o liw dros yr hydref.

Cynnyrch yn tyfu yn yr ardd furiog yn Llanerchaeron, Ceredigion
Cynnyrch yn tyfu yn yr ardd furiog yn Llanerchaeron, Ceredigion | © NTI/Paul Harris

Y tŷ gwydr Fictoraidd

Ar hyd y wal ddeheuol ceir tŷ gwydr Fictoraidd a gâi ei wresogi gan bibellau dŵr poeth – mae’r pibellau hyn yno o hyd, ond nid ydynt yn gweithio erbyn hyn. Hefyd, ceir tŷ gwydr concrit o’r 1950au sy’n araf ddadfeilio – un o blith dim ond pedwar tŷ gwydr o’r fath sy’n dal i fodoli! Mae gweddillion y tai gwydr hyn yn cofnodi bron i 200 mlynedd o ddatblygiadau garddwriaethol a gynorthwyodd gardd gegin Llanerchaeron i gynhyrchu’r cynnyrch cynharaf a phrinnaf.

Mwy na hanner cant o wahanol fathau o afalau

Mae coed afalau hynafol, a dyfwyd yn wreiddiol ar ffurf gwyntyllau, wedi creu eu siapiau unigryw eu hunain. Yn wir, maen nhw fel pe baent wedi gweld pob tymor a aeth heibio ers i’r gerddi muriog gael eu hadeiladu. Yn y blynyddoedd diwethaf, plannwyd ychwaneg o goed afalau yn yr ardd furiog a bellach ceir mwy na hanner cant o wahanol fathau o afalau.

Yr ardd berlysiau

Lleolir yr ardd berlysiau dan wal ddeheuol yr Ardd Furiog Ddwyreiniol. Mae 25 o welyau petryal, sydd wedi’u trefnu ar ffurf ‘cynllun nodau piano’, yn llawn o berlysiau coginio a meddygol.

Cynnyrch ffres o’r ardd i’ch plât

Mae cynnyrch ar werth yn nerbynfa’r ymwelwyr ac mae’r arlwy’n amrywio yn ôl y tymor. Caiff popeth yn yr ardd gegin ei dyfu’n araf ac yn ffres, ac o’r herwydd mae’r cynnyrch yn llawn sudd a blas. Mae tîm o staff a gwirfoddolwyr yn trin y planhigion, yn casglu’r ffrwythau a’r llysiau ac yn eu paratoi i’w gwerthu.

Rydym hefyd yn gwerthu amrywiaeth o blanhigion a pherlysiau lluosflwydd a luosogwyd ar yr ystad. Trwy brynu cynnyrch Llanerchaeron, byddwch yn ein helpu i ofalu am yr ardd hon a pharhau i’w hadfer. Diolch.

Y Gerddi Hamdden

Y tu hwnt i’r Ardd Furiog lleolir y llyn a’r Gerddi Hamdden. Dyma lecyn tawel a chysgodol i fwynhau tro heddychlon o amgylch y llyn, gwylio’r bywyd gwyllt a chael golwg ar yr ystad ehangach.

Ym misoedd yr haf, mae’r Gerddi Hamdden yn cynnig cysgod braf wrth ymyl blodau bendigedig y rhododendronau a’r lilïau dŵr ar y llyn.

Cerddwyr ger y llyn yn Llanerchaeron, Ceredigion
Cerddwyr ger y llyn yn Llanerchaeron, Ceredigion | © NTI/Paul Harris

Pethau eraill o ddiddordeb i chi

Bore hydrefol yn y parcdir yn Llanerchaeron, Ceredigion
Erthygl
Erthygl

Crwydrwch yr ystâd yn Llanerchaeron 

Dewch am dro i weld amrywiaeth o fywyd gwyllt drwy gydol y flwyddyn yn Llanerchaeron, yn y parcdir, y goedwig, y dolydd ac wrth gwrs y buarth gweithredol.

Golygfa o furiau allanol melyn y tŷ yn Llanerchaeron
Erthygl
Erthygl

Hanes Llanerchaeron 

Am dros dair canrif bu Llanerchaeron yng Ngheredigion yn gartref i ddeg cenhedlaeth o’r teulu Lewis/Lewes. Dysgwch sut y cyfrannodd pob cenhedlaeth at yr ystâd fel y gwelwch chi hi heddiw.

Ystafell ffrynt gyda phiano, lle tân, gramoffon a chyrtens pinc hir yn erbyn papur wal streipiog
Erthygl
Erthygl

Ymweld â fila John Nash yn Llanerchaeron 

Mae fila Sioraidd Llanerchaeron yn gwneud y gorau o brydferthwch Dyffryn Aeron, ac mae enghraifft brin o iard wasanaeth gyflawn yn cuddio yng nghefn y tŷ.

Ymwelwyr yn y caffi yn Llanerchaeron
Erthygl
Erthygl

Bwyta a siopa yn Llanerchaeron 

Ar eich ymweliad â Llanerchaeron beth am sbwylio eich hun i hufen iâ enwog Conti’s Café, prynu cynnyrch ffres a dyfwyd yn yr ardd neu bori’r siop lyfrau ail-law.